BATON NEDİR?
Yürürken dengemizi sağlamak ve destek almak amacıyla kullandığımız kayak değneklerine veya adi değneklere ‘baton’ denir. Batonlar, enerji tasarrufu ve yorgunluğu önlemesi açısından çok büyük önem taşırlar. Batonların yalnızca karda yürürken gerekli olduğu düşünülmektedir. Oysaki bu yanlış bir kanıdır, çünkü baton veya baton yerine kullandığımız adi değnekler, sağa-sola doğru olan dengesiz sallanmalarımızı en aza indirir, düşme riskini azaltır, düştükten sonra yerden doğrulmak için gerekli olan enerji sarfiyatını minimuma indirir ve düşerken doğrulmayı kolaylaştırır.
Fransızca kökenli bir kelime olup “Değnek, baston, sopa, çubuk” gibi anlamlar içerir. Tarih öncesi çağlardan bu yana insanoğlu yürürken yardımcı olarak çoğu kez bir asa veya bastondan yararlanmıştır. Kayak sporunun vazgeçilmez malzemesi olan uzunluğu sabit kayak batonlarından geliştirilmiş olan bu malzeme bugün hemen her yürüyüşçü ve dağcının elinde görülebilir.
TELESKOBİK BATON: Günümüzde tur kayağının yanı sıra, trekking amaçlı yürüyüşler için de üretilmiş, boyları gerektiğinde uzatılıp kısaltılarak ayarlanabilen bu batonlar “teleskobik baton’’ diye adlandırılırlar. İç içe geçebilen iki veya üç parçadan oluşurlar. Hafif alüminyum alaşımlardan üretilen teleskobik batonlar, iç içe geçen kısımların içinde sıkışan yivler sayesinde sıkıştırılabilirler. Batonların alt uçlarında ise genellikle çok sert bir metal olan tungsten bir pim yerleştirilmiştir. Batonun uç kısmı kırıldığında değiştirilebilmesi amacıyla çoğunlukla sert plastikten yapılmıştır. Bazı durumlarda uçtaki metal pim kırılıp gitse de plastik uçla devam edilebilir ve batonun ana gövdesi zarar görmeden bu parça daha sonra değiştirilir.
BATONDA YÜK ve AĞIRLIK AKTARIMI: Ağır bir sırt çantası ile dik bir yamaçtan çıkmak veya inmek, oldukça fazla güç sarf ettiren ve bacakları zorlayan bir aktivitedir. İşte teleskobik batonlar burada dağcının en önemli yardımcılarıdır. Ortalama bir değer vermek gerekirse 70 kg. ağırlığındaki bir dağcı ve çantasının toplam ağırlığı 100 kg.’a yaklaşacaktır. Yamaçtaki her denge kaybı, sallanma, düşme ve bunun gibi dengesiz her harekette bacaklarınız 100 kg. yükü dengelemeye çalışacaktır. Bir çift batonun varlığında ise vücudumuz bu işi yapmakta daha az zorlanacaktır. Normal bir yükle yürüyüşte bile tek bir baton her adımda 5 – 8 kg yükü bacaklarımızdan alıp kollarımız aracılığıyla yere aktarabilir, böylece yürüyüş sırasında bacaklarımız, yürüyüşle geçen her saatte toplam 13 ton daha az yük taşımış olacaktır. Eğer yürüyüş yokuş aşağı ise bu miktar korkunç bir rakama; 34 ton’a kadar ulaşacaktır. Baton kullanımı sonucu bacaklarda oluşacak yorgunluğun ne kadar azaltılabileceğini verdiğimiz rakamların çok iyi açıklayabildiklerini tahmin ediyoruz.
Üstelik bu sonuçlar batonsuz yürüyüşte oluşacak denge bozulmalarını düzeltmek için harcanan enerji kayıpları hesaba katılmadan elde edilmiş sonuçlardır. Baton kullanımı hiç kuşkusuz dağcının daha az yorulması anlamına gelir. Ortalama 4 saat çıkış ve 3 saat iniş içeren hafif yüklü ve kısa bir günübirlik turda bile bacaklarımızın 300 ton kadar daha az yük taşıması dağcı için çok önemli enerji tasarrufudur. Batonlar özellikle nemli zeminlerde, derin karda, rüzgârlı arazide ve çarşaklı, taşlı ortamlarda kullanıldıklarında daha fazla faydalı olmaktadırlar.
KAN DOLAŞIMI: Baton kullanmanın bir başka avantajı da kolları kalp seviyesinde tutarak kollardaki kan dolaşımını hızlandırmaları ve böylece kalbin kan dolaşımını sağlamak için gösterdiği çabayı kolaylaştırarak kalbin yükünü azaltmalarıdır. Batonlar kullanılmadığında, kolların boş yere sallanması ile oluşan enerji kaybını engellemeleri ve düşmelere engel olmak için dengemizi sağlamak amacıyla yapılan kol hareketlerinin yol açtığı enerji kaybını önlemeleri, bunlardan sadece birkaçıdır.
Baton bulunmadığı zamanlarda ellerimizi baton seviyesinde tuttuğumuzda gereksiz el-kol hareketlerini önlemiş oluruz. Baton kullanırken kollarımız da yüksekte bulunduğundan kollarımızdaki kirli kanın kalbe dönmesi kolaylaşacak ve böylece kalbimize daha az yük binecek, sonuçta da önemli miktarda enerji tasarrufu sağlamış olacağız. Sonuç olarak tek bir baton veya uzun bir tahta sopa bile hiç yoktan iyidir ve yürüyüş sırasında enerji tasarrufu dolayısıyla büyük rahatlık sağlayacaktır.
